Γράφει ο Νίκος Νικολόπουλος*
Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης πρέπει «να οργανωθούν» και να ανταποκριθούν στην πανδημία του κορονοϊού και τον αντίκτυπό της στην οικονομία με τολμηρό και συντονισμένο τρόπo. Μας βρήκε στην «ανάρρωση» , η επιδημία του κορωνοϊού , αδύναμους μετά από μία δεκαετή αναγκαστική συμφιλίωση με οδυνηρές ανατροπές στην κανονικότητα της καθημερινότητας μας . Είναι αδύνατο προς τον παρόν να κοστολογηθεί και πολύ δύσκολο να ψηλαφιστεί το σχέδιο επανόδου στους αναγκαίους ρυθμούς ανάπτυξης και οικονομικής μεγένθυσης του Α.Ε.Π .
Τα μέχρι σήμερα μέτρα, ασφαλώς δεν επαρκούν όταν μάλιστα κανείς δεν μπορεί να προσδιορίσει τον χρονικό ορίζοντα ισχύος της πρωτόγνωρης θανατηφόρου επιδημίας. Οι οικονομίες της υφηλίου για πρώτη φορά στην ιστορία μπήκαν σε καραντίνα σε περίοδο ειρήνης . Με βεβαιότητα πιθανολογείται ότι το πλήγμα θα είναι βαθύ και για στην παγκοσμιοποίηση και την νέα τάξη του άκρατου οικονομικού φιλελευθερισμού και του εθνομηδενισμού.
Οι νοσούντες και οι νεκροί αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο και είναι τεράστια η υποχώρηση του παγκοσμίου ΑΕΠ ενώ επίσης και η ύφεση έρχεται ολοταχώς, φέρνοντας μια ραγδαία φτωχοποίηση και μία μεγάλη αποεπένδυση. Συγκεκριμένα υπολογίζεται πως η Ευρωζώνη θα γνωρίσει φέτος ύφεση της τάξης του -5% , με την Ελλάδα να καταρακυλά στο -5,3%, σύμφωνα με την Αμερικανική τράπεζα Morgan Stanley. Για τον πληθωρισμό,στη χώρα μας, προβλέπει να μειώνεται εκ νέου στο 0% και το δημοσιονομικό έλλειμμα να κινείται στο -1,3%.Το δημόσιο χρέος θα ανέβει στα 189,3 δισ ευρώ, κατά τις ίδιες εκτιμήσεις.
Η ιστορία της ελεύθερης οικονομίας διδάσκει ότι μετά από τέτοιες ολιστικές οικονομικές καταστροφές που συνήθως συναντώνται μετά από μεγάλους ή και παγκόσμιους πολέμους ακολουθεί την οδό της δημιουργικής καταστροφής. Συγκεκριμένα, οι χώρες προκειμένου να πετύχουν την γρήγορη οικονομική επανεκκίνηση, τυπώνουν χρήμα και αυξάνουν κατά πολύ τους όγκους κυκλοφορίας του και ταυτοχρονα χορηγούν δάνεια με πολύ ευνοικούς όρους, αδιαφορώντας ακόμα και για τον πληθωρισμό που μοιραία μπορεί να φέρνει η διοχέτευση των μεγάλων κεφαλαίων σε πολλούς τομείς και κλάδους της οικονομίας.
Στους χρόνους της πανδημίας μπορεί και πρέπει γίνει η αφορμή ώστε να βρει η οικονομία διεθνώς το σωσίβιο της , που έχει τόσο μεγάλη ανάγκη. Να προχωρήσει στην έκδοση νέου χρήματος . Μέτριοι υπολογισμοί κάνουν λόγο για περίπου 10 τρις ευρώ που πρέπει να «κοπεί» και να δοθεί στις παγκόσμιες αγορές για την αναδιάρθρωση εταιριών και κρατικών χρεών.
Στους χρόνους της κρίσης, η πλειοψηφία των πολιτών έχει μηδενική δυνατότητα αποταμίευσης, για αυτό ατμομηχανή της οικονομικής επανεκκίνησης θα είναι το κράτος και μόνον και οι εθνικοί σχεδιασμοί και βουλήσεις οι μόνες ικανές να μας βγάλουν από το τέλμα της ύφεσης. Κανείς δεν ξέρει αν τα τρις. που χάθηκαν στα Χρηματιστήρια θα σημάνουν αναμόχλευση χρεών επειδή ρίχνουν περαιτέρω τα σχεδόν μηδενικά επιτόκια οι κεντρικές τράπεζες.
Τα εισοδήματα- ασχέτως αν παγώσουν οφειλές και δαπάνες- θα μειωθούν και για κάποιους μηδενιστούν εντελώς. Οφείλουν λοιπόν οι κυβερνώντες να προστατέψουν όσους δεν έχουν αποθέματα, είτε είναι μισθωτοί, είτε μικρομεσαίοι επαγγελματίες.
Ο Κυρ. Μητσοτάκης που δεν ήθελε το κράτος – επιχειρηματία, αλλά “νυχτοφύλακα”, μέρα με την μέρα μεταμορφώνεται από νεοφιλελεύθερο θιασώτη της παγκοσμιοποίησης σε κρατιστή ηγέτη κράτους με κλειστά σύνορα και εθνική οικονομία.
Το κυρίαρχο μνημονιακό νεοφιλελεύθερο “αναπτυξιακό” μοντέλο δεν άντεξε … ο ιός αποκάλυψε ότι είμαστε σε επικίνδυνη βουβή κρίση και τώρα ολοκληρώνεται με την διάλυση της όποιας εθνογενούς και ιστορικής παραγωγικής υπόστασης.
Η οικονομία, υπογραμμίζω και πάλι πως, για πρώτη φορά μπήκε σε “καραντίνα¨. Αυτή λοιπόν, επαναλαμβάνω μπορεί να είναι η ευκαιρία που τόσο ήταν απαραίτητη.
Ναι, ο κορονοϊός έδωσε την αφορμή. Ο Τράμπ και η Λαγκάρντ έβαλαν κιόλας μπροστά τις μηχανές και τυπώνουν χρήμα και είναι έτοιμοι να εκδώσουν μεγάλα ομόλογα κι που με ευκολία θα το ρίχνουν στις αγορές πολλά τρις για να ενισχυθούν οι εθνικές οικονομίες, οι επιχειρήσεις και οι εργαζόμενοι.
Οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης πρέπει «να οργανωθούν» και να ανταποκριθούν στην πανδημία του κορονοϊού και τον αντίκτυπό της στην οικονομία με τολμηρό και συντονισμένο τρόπο τώρα που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα έχει τη δύναμη
Έτσι όπως εδώ και τώρα από την Ε.Κ.Τ. δόθηκαν 750 δις για να στηρίξει και να σταθεροποιήσει τις αγορές ομολόγων πρέπει να είναι “πάνω στο τραπέζι”, τόσα και άλλα τόσα έτοιμα να διατεθούν μέσα σε αυτό τον “πλανητικό πανικό” με τις δραματικές συνέπειες στην καθημερινότητα των πολιτών και και στις οικονομίες των κρατών – μελών της Ε.Ε. που απεδείχθη ότι είναι ανυπεράσπιστες, συνέπεια της παγκοσμιοποιημένης αφύλακτης κοινωνίας που βρίσκεται απροστάτευτη από τα θηριώδη Funds και τα οικονομικά ολιγοπώλια..
Μπορούμε να λέμε ότι θέλουμε για την Ελλάδα αλλά η χρηματοοικονομική κρίση ήταν παγκόσμια και την δημιούργησε ο Ιδιωτικός Τομέας. Όμως τον λογαριασμό των πλήρωσαν παντού οι πολίτες και όχι οι υπεύθυνοι.
Τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά και ούτε θα γίνουν με την αντιμετώπιση του κορωναϊού γιατί ασφαλώς υπάρχουν προβλήματα στην εκπαίδευση που μπορούν και πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αλλά η συνθετότητα τους δεν προσφέρεται για «χρησμούς» μαθητευόμενων μάγων
Οι ισχυρές οικονομίες της Ε.Ε. βλέπουν ότι εάν δεν στηρίξουν τις επιχειρήσεις τους με τεράστια ποσά και κρατικοποιήσεις πολλές θα καταρρεύσουν και ετοιμάζουν το νομοθετικό πλαίσιο ώστε οι κρατικές δαπάνες να είναι «νόμιμες»
Σε άλλο επίπεδο πέρασε η Ευρώπη την οικονομική μάχη κατά του κορωνοϊού με την απόφαση που ανακοίνωσε η Κομισιόν για αναστολή των δημοσιονομικών κανόνων της Ε.Ε. που απαγορεύουν τα υψηλά δημόσια ελλείμματα, προκειμένου οι χώρες να «ξοδέψουν όσο χρειάζεται» για να καταπολεμήσουν τον κορωνοϊό και τις οικονομικές επιπτώσεις.
Η ανακοίνωση που έγινε από την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στην ουσία «νομιμοποιεί» τις ανακοινώσεις που έκαναν πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για προγράμματα στήριξης των συστημάτων υγείας και της οικονομίας.
Επιπλέον, ανοίγει το δρόμο για κρατικοποιήσεις επιχειρήσεων και πρωτοφανείς κρατικές ενισχύσεις οι οποίες υπό «κανονικές συνθήκες» θα απαγορεύονταν βάσει των κανόνων ανταγωνισμού.
Κάποιες θα μπορούσαν να αντέξουν χωρίς έσοδα για ένα μήνα, αλλά ελάχιστες θα τα καταφέρουν ύστερα από ένα τρίμηνο και για αυτό το λόγο πολλοί ευρωπαϊκοί επιχειρηματικοί κολοσσοί θα αντιμετωπίσουν σύντομα το φάσμα της χρεοκοπίας, εάν δεν στηριχθούν με μεγάλα ποσά από τα κράτη.
Είναι σαφές ότι οι ισχυρές χώρες της Ευρώπης δεν είναι διατεθειμένες να αφήσουν τις επιχειρήσεις τους να καταρρεύσουν και για το λόγο αυτό δόθηκε το πράσινο φως για τη χαλάρωση. Σημαντικό ρόλο, βέβαια, έπαιξε και η δυνατή κίνηση των Αμερικανών με οικονομικές ενισχύσεις άνω του 1 τρις ευρώ, αλλά και το γεγονός ότι οι Κινέζοι βγαίνουν από το πρόβλημα και ετοιμάζονται να επανεκκινήσουν την οικονομία τους.
Ιταλία, Ισπανία, Γαλλία και άλλες χώρες έχουν ανακοινώσει κρατικά προγράμματα δεκάδων δισ. ευρώ και παροχή κρατικών εγγυήσεων ακόμα υψηλότερων, προκειμένου να στηρίξουν τις επιχειρήσεις που διακόπτουν τη λειτουργία τους λόγω των μέτρων ή βλέπουν τη λειτουργία τους να πέφτει κοντά στο μηδέν λόγω της επιδημίας. Η Γερμανία, που βλέπει την αξιοζήλευτη βιομηχανική της βάση να αντιμετωπίζει πιθανό πρόβλημα επιβίωσης έχει ήδη πει ότι υπάρχουν διαθέσιμα περί τα 500 δισ. ευρώ. Και πράγματι η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης είναι πλεονασματική και διαθέτει τα χρήματα, αλλά πρέπει να μπορεί και να τα δαπανήσει.
Είναι προφανές ότι με βάση τις προβλέψεις του Συμφώνου Σταθερότητας που «απαγορεύει» ελλείμματα υψηλότερα του 3%, αλλά και τους κανόνες περί κρατικών ενισχύσεων και ανταγωνισμού, τέτοιες δαπάνες θα ήταν απαγορευμένες, αλλά με την ενεργοποίηση της ρήτρας εξαίρεσης που ανακοίνωσε η πρόεδρος της Κομισιόν, τώρα θα επιτρέπονται.
Η ίδια εξαίρεση είχε χρησιμοποιηθεί το 2009, μετά το ξέσπασμα της κρίσης ύστερα από τρεις μήνες διαβουλεύσεων και διαπραγματεύσεων, αλλά τώρα ενεργοποιήθηκε μέσα σε λίγα 24ωρα, υπό την πρωτοφανή πίεση που φέρνει το «πάγωμα» της οικονομικής δραστηριότητας σε όλη την ευρωπαϊκή ήπειρο για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα.
Το άλλο σκέλος των παρεμβάσεων που ανακοίνωσε η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν αφορά στη χαλάρωση «στο μέγιστο» των κανόνων περί κρατικής βοήθειας, με στόχο να διασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις που πλήττονται και οι εργαζόμενοι σε αυτές θα μπορούν να δεχθούν κρατικούς πόρους χωρίς πρόβλημα.
Αυτό σημαίνει, βέβαια, ότι υπάρχει πλέον το «πράσινο φως» για να «κρατικοποιηθούν» στην ουσία επιχειρήσεις και ολόκληροι κλάδοι της ευρωπαϊκής οικονομίας, ιδίως στις πλέον ανεπτυγμένες χώρες, όπως π.χ. οι αερομεταφορές, η αυτοκινητοβιομηχανία και άλλοι κλάδοι που εισέρχονται σε ένα «πάγωμα δραστηριότητας» το οποίο ουδείς μπορεί να προβλέψει πόσο θα κρατήσει, όπως η “βαριά τουριστική βιομηχανία” των χωρών του νότου.
Και για του λόγου το αληθές αξίζει να σημειωθεί πως η Γαλλική κυβέρνηση ήδη είχε ανακοινώσει ένα πρόγραμμα κρατικής ενίσχυσης 45 δισ. ευρώ το οποίο περιλαμβάνει ξεκάθαρα και κρατικοποιήσεις, οι οποίες δεν θα ήταν «νόμιμες» χωρίς χαλάρωση των κανόνων περί κρατικής βοήθειας και ανταγωνισμού.
Τέλος , αξίζει να αναφερθεί η έκκληση που απευθύνουν κορυφαίοι Γερμανοί οικονομολόγοι για την έκδοση ευρωπαϊκού ομολόγου «κρίσης», ύψους ενός τρισ. ευρώ, με άρθρο τους που δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ), υπό τον τίτλο: «Η Ευρώπη πρέπει τώρα να μείνει οικονομικά ενωμένη», όπου μεταξύ άλλων υπογραμμίζουν :
“Οι χώρες της ευρωζώνης αντιμετωπίζουν ταυτόχρονα ένα σοκ προσφοράς και ζήτησης. Η ύφεση της βιομηχανίας και η ύφεση της κατανάλωσης συμπίπτουν. Υγιείς επιχειρήσεις, με ένα καλό επιχειρηματικό μοντέλο, βλέπουν ξαφνικά τους εαυτούς τους λίγο πριν από την κατάρρευση λόγω σοβαρών προβλημάτων ρευστότητας. Χωρίς τεράστια κρατική βοήθεια, η ανεργία θα αυξηθεί ραγδαία, η κατανάλωση θα περιορισθεί και η κρίση θα κλιμακωθεί. Η στήριξη της ρευστότητας μέσω δανείων, εγγυήσεων και φορολογικών διευκολύνσεων, καθώς επίσης και η μείωση του κόστους εργασίας μέσω παροχής επιδομάτων σε μερικώς απασχολούμενους αποτελούν σημαντικά μέτρα για τη σταθεροποίηση της κατάστασης, αλλά δεν θα επαρκέσουν.Απαιτείται εκτεταμένη κρατική ενίσχυση, ιδίως για τις πολλές μικρές επιχειρήσεις (ατομικές επιχειρήσεις, ελεύθερους επαγγελματίες, μικρές βιοτεχνίες, αυτοαπασχολούμενους), αλλά και για μεσαίες και μεγαλύτερες επιχειρήσεις.
Προκειμένου αυτό να καταστεί δυνατό για όλα τα κράτη μέλη, ανεξαρτήτως της δημοσιονομικής κατάστασης, η Ευρώπη πρέπει να μείνει οικονομικά ενωμένη σε αυτήν την κρίση. Οι ισχυροί πρέπει να βοηθήσουν τους αδύναμους. Τώρα είναι η στιγμή να αποδείξει η Ευρώπη ότι είναι πραγματικά αυτό που επικαλείται συχνά, μια «κοινότητα πεπρωμένου».
Και εμφαντικά προτείνουν και απαιτούν να μετριάσει όσο το δυνατόν περισσότερο τις σοβαρές οικονομικές επιπτώσεις μέσω της παροχής ρευστότητας και άμεσων μεταφορών κεφαλαίων. Αυτό θα απαιτήσει πολύ υψηλή δημόσια χρηματοδότηση. Όλες οι χώρες πρέπει να είναι σε θέση να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για να προστατεύσουν τους πολίτες, να σταθεροποιήσουν την οικονομία και να την αναζωογονήσουν γρήγορα μετά την κρίση
Έτσι λοιπόν η παγκόσμια κρίση επανέφερε για μία ακόμη φορά της αλήθεια στην επιφάνεια: Χρειαζόμαστε πάντα ένα δυνατό, κοινωνικό, παραγωγικό κράτος που θα βοηθά, θα στηρίζει και θα ελέγχει τον ιδιωτικό τομέα.
Το δημόσιο συμφέρον δεν υπηρετείται από τις αγορές. Οι αγορές έχουν ανάγκη την αρωγή του δημοσίου. Το Εθνικό Σύστημα Υγείας πήρε πάνω του το βάρος της αντιμετώπισης του “αόρατου εχθρού” του κορωνοιού, όπως και την οικονομική λαίλαπα των τυχοδιωκτισμών των managers και των λοιπών αρίστων των νταβατζήδων χρηματοπιστωτικού συστήματος, την αναχαίτισε ο κρατικός προυπολογισμός …
Οι κοινωνίες των πολιτών πλήρωσαν το “,μάρμαρο” και όχι τα golden boys του ιδιωτικού τομέα. των κρατικοδίαιτων και χρεοκοπημένων φιλελέδων και τραπεζιτών
*
Ο Νίκος Ι. Νικολόπουλος είναι
Επικεφαλής Δημοτικής Παράταξης ΝΕΑ ΠΑΤΡΑ
πρώην Υφυπουργός Εργασίας
Πρόεδρος Χριστιανοδημοκρατικού Κόμματος Ελλάδος.
