Ενενήντα χρόνια πριν, στις 30.1.1933, ο ναζισμός καρφώνεται βαθιά στο σώμα της Γερμανίας: ο Αδόλφος Χίτλερ –που έχει ακόμα λάτρεις, και στη χώρα του αλλά και στην Ελλάδα του Διστόμου, των Καλαβρύτων, της Βιάννου, της Κανδάνου– γίνεται καγκελάριος. Ο ρατσισμός και ο αντισημιτισμός υψώνονται σε κρατικά δόγματα. Ο δρόμος για την «Τελική Λύση» γίνεται λεωφόρος. Αφορά πρωτίστως τους Εβραίους, αλλά όχι μόνον αυτούς. Για τη συμμορία των αγρίων Αρίων, ο κόσμος είναι γεμάτος «κατσαρίδες».

Τέτοιες μέρες επίσης, στις 27.1.1945, η απελευθέρωση από τα σοβιετικά στρατεύματα του Αουσβιτς – Μπιρκενάου, του μεγαλύτερου στρατοπέδου εξόντωσης, αποκαλύπτει το αποτρόπαιο μέγεθος της «Τελικής Λύσης» στο βλέμμα όσων πράγματι δεν γνώριζαν αλλά και όσων υποκρίνονταν ότι δεν γνώριζαν: των πάμπολλων «απλών» Γερμανών, που «εκτελούσαν εντολές ανωτέρων τους», τίποτε παραπάνω, των Κουίσλιγκ και της Καθολικής Εκκλησίας. Το Βατικανό δεν δίστασε να αγιοποιήσει το 1998 τον Κροάτη καρδινάλιο Αλοΐσιο Στέπινατς, ο οποίος ευλόγησε τη θανάτωση εκατοντάδων χιλιάδων Σέρβων, Εβραίων και Ρομά από το φιλοναζιστικό καθεστώς των Ουστάσι. Ο ΟΗΕ έχει ορίσει την 27η Ιανουαρίου ως Διεθνή Ημέρα Μνήμης για τα Θύματα του Ολοκαυτώματος. Για όσους χάθηκαν στην πρώτη στην ιστορία της ανθρωπότητας γενοκτονία που κηρύχτηκε επίσημα, μεθοδεύτηκε επιστημονικά και διεκπεραιώθηκε με εργοστασιακή πειθαρχία: έξι εκατομμύρια Εβραίοι. Τουλάχιστον 220.000 Ρομά και Σίντι. Διανοητικά ασθενείς, σωματικά ανάπηροι, πολιτικοί αντιφρονούντες, κομμουνιστές, ομοφυλόφιλοι. Μάρτυρες του Ιεχωβά (οι «Σπουδαστές της Γραφής», όπως ήταν τότε γνωστοί, που υποχρεώθηκαν να φορούν ένα μοβ τρίγωνο, ήταν η μόνη ομάδα που διώχθηκε αποκλειστικά λόγω θρησκευτικών πεποιθήσεων). Ελευθεροτέκτονες, Σοβιετικοί στρατιώτες και πολίτες που αιχμαλωτίστηκαν σε κατεχόμενες περιοχές. Πολωνοί μη Εβραίοι, διανοούμενοι, καλλιτέχνες. Και λιγοστοί καθολικοί και προτεστάντες κληρικοί. Συνολικά 9 έως 11 εκατομμύρια αφανίστηκαν στη κατά Λεπέν «απλή λεπτομέρεια της Ιστορίας».

Ούτε οι φριχτοί αριθμοί, ούτε οι μαρτυρίες που κατέθεσαν επιζήσαντες (όπως ο Πρίμο Λέβι, συγγραφέας του συγκλονιστικού «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος») ή αυτόπτες μάρτυρες (όπως ο Βασίλι Γκρόσμαν, που ιστόρησε την «Κόλαση της Τρεμπλίνκα»), ούτε ο κινηματογράφος ενταφίασαν οριστικά το τέρας του ναζισμού. Αλλά και οι αφιερωματικές ημέρες δεν κατορθώνουν να δημιουργήσουν συνειδησιακά αντισώματα. Ο αντισημιτισμός δεν κάμπτεται, ο ρατσισμός έχει επεκταθεί και σε νέες κοινωνικές ή εθνοτικές περιοχές, η Ακροδεξιά φοράει αντισυστημικό μανδύα και ακμάζει στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ, παρά την ήττα του Τραμπ. Για τον εκλογικό αποκλεισμό της ναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης της Χρυσής Αυγής και των κληρονόμων της σαν τον Ηλία Κασιδιάρη –που διαθέτει άρτια εξοπλισμένο γραφείο προπαγάνδας στη φυλακή, την ώρα που νεαροί κρατούμενοι παρακαλούν μάταια να τους δοθεί η δυνατότητα να σπουδάσουν–, είναι πολύ πιθανό να βρεθεί συνταγματικά αδιάβλητος τρόπος. Κανένας νόμος, ωστόσο, και καμία απειλή δεν μπορούν να πείσουν την καρδιά των μισαλλόδοξων, των ρατσιστών, των φιλοναζιστών και όλων των υπόλοιπων μελών της φαιάς χορείας ν’ αλλάξει ρότα. Συνεχίζοντας απτόητοι το μασκαριλίκι του «πατριωτισμού», σαν να ζουν σε μόνιμο καρναβαλικό καθεστώς, δέρνουν μετανάστες, σπάνε πλάκα πυρπολώντας Ρομά και βεβηλώνουν οτιδήποτε εβραϊκό απόμεινε στον τόπο.

Θεσσαλονίκη…

Μνημονεύω εδώ, δειγματοληπτικά, επεισόδια αντισημιτισμού στη χώρα μας, η οποία καμαρώνει συν τοις άλλοις και για υπουργούς που «καθάρισαν» δηλώνοντας μεταμελημένοι για το αντιεβραϊκό τους παρελθόν. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το μένος κατά των Εβραίων εκδηλώνεται ωμό και βέβηλο ιδίως σε πόλεις όπου κάποτε άκμαζε το εβραϊκό στοιχείο, προπάντων στη Θεσσαλονίκη. Δεν θα ήταν εντελώς αβάσιμη ακόμα και η υπόθεση ότι στην αντισημιτική βία πρωτοστατούν οι αιματικοί και πνευματικοί κληρονόμοι όσων «γνησίων» Ελλήνων έσπευσαν ν’ αρπάξουν εβραϊκές περιουσίες όταν οι ιδιοκτήτες τους όδευαν προς το Αουσβιτς. Τα λυκόρνια δεν λείπουν ποτέ. Δεν είναι πλάσματα του μύθου. Στις 30.5.2014, λοιπόν, ναζιστόφρονες καταστρέφουν μνήματα στο εβραϊκό νεκροταφείο στην Πανεπιστημιούπολη της Θεσσαλονίκης. Παραμονές Χριστουγέννων της ίδιας χρονιάς, κάποιοι καλοί χριστιανοί εκδικούνται το «άνομον γένος των Εβραίων», βεβηλώνοντας με αγκυλωτούς σταυρούς και άλλα ναζιστικά σύμβολα το εβραϊκό νεκροταφείο της Λάρισας. Στις 22.10.2015, σειρά έχει το εβραϊκό νεκροταφείο της Αθήνας: χιτλερόπουλα ζωγραφίζουν στην είσοδό του μια σβάστικα και ένα «Raus».

Στις 5.5.2018, καταστρέφονται εννιά αναμνηστικοί μαρμάρινοι ορθοστάτες στο εβραϊκό τμήμα του Γ΄ Νεκροταφείου, στη Νίκαια. Στις 10.7.2018, βεβηλώνεται το μνημείο του εβραϊκού νεκροταφείου της Θεσσαλονίκης. Η ανακοίνωση του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου Ελλάδας (ΚΙΣΕ) τελειώνει ως εξής: «Δεν έχουν μείνει άλλες λέξεις για να περιγράψουμε τη θλίψη του ελληνικού Εβραϊσμού: Ντροπή – ντροπή – ντροπή». Στις 25.1.2019, μια ανάσα πριν από την Ημέρα Μνήμης, το μνημείο βεβηλώνεται ξανά. «Δυστυχώς», δηλώνει το ΚΙΣΕ, «επαναλαμβάνουμε ότι δεν έχουν μείνει άλλες λέξεις για να περιγράψουμε τη θλίψη του ελληνικού Εβραϊσμού: Ντροπή – ντροπή – ντροπή». Τη θλίψη, όμως, αυτή δεν φαίνεται να τη συμμεριζόμαστε οι περισσότεροί μας, δασκαλεμένοι επί αιώνες από την εκκλησιαστική και τη λαϊκή παράδοση να απεχθανόμαστε τους «χριστοκτόνους» Εβραίους. Κατά το Ευρωβαρόμετρο του 2019, το 57% των Ελλήνων θεωρούσε πως η βεβήλωση των εβραϊκών νεκροταφείων δεν είναι πρόβλημα (ο μέσος όρος στην Ε.Ε. ήταν 40%) – όπως δεν ήταν για τους αρχαίους Αθηναίους οι τάφοι άλλων Ελλήνων στη Δήλο, γι’ αυτό και τους κατέστρεψαν, χάριν «καθαρμού».

Αφού λοιπόν «δεν είναι πρόβλημα» η ιεροσυλία, το φθινόπωρο του 2020 ξεσπάει κύμα βεβηλώσεων. Από την ανακοίνωση του ΚΙΣΕ: «Ενα επαίσχυντο γκράφιτι στο Μνημείο Ολοκαυτώματος της Θεσσαλονίκης, στις 16.10.2020, προστέθηκε στην αλυσίδα βεβηλώσεων, απειλών και βανδαλισμών της περασμένης εβδομάδας: “Juden Raus” στο εβραϊκό νεκροταφείο της Αθήνας, “Death to Israel” στο εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης, τέσσερις τάφοι σπασμένοι στο εβραϊκό νεκροταφείο της Ρόδου, και το πιο πρόσφατο σύνθημα “With Jews you lose”, γραμμένο στην πρόσοψη του μνημείου που είναι αφιερωμένο στους 50.000 Θεσσαλονικείς Εβραίους που εξοντώθηκαν κατά το Ολοκαύτωμα». Στις 10.9.2021, βανδαλίζεται για δεύτερη φορά σ’ ένα μήνα τάφος στο εβραϊκό νεκροταφείο Ιωαννίνων. Τέλη Δεκέμβρη του 2022 βεβηλώνεται και πάλι το μνημείο στο εβραϊκό νεκροταφείο της Θεσσαλονίκης. Το 2023 έδειξε από νωρίς ότι παρέλαβε τη σκυτάλη του βάναυσου αντισημιτισμού: στις 10.1, μια τεράστια σβάστικα μαγάρισε τοιχογραφία στην περίφραξη του νέου σιδηροδρομικού σταθμού της Θεσσαλονίκης, που θυμίζει τον εκτοπισμό των Εβραίων στο Αουσβιτς. Λοιπόν, πόσες Ημέρες Μνήμης θα χρειαστούν ακόμα;